Қазақстанның ауылдық аумақтары бүкіл мемлекеттің стратегиялық әрі әлеуметтік-экономикалық негізін құрайтын жүйелік маңызы бар кеңістіктер. Қазіргі заманда аумақтық дамудың теңгерімділігіне баса назар аудару үдерісі барған сайын өзектене түсіп, ауылды жаңғырту бағыты енді тек ниет деңгейіндегі саяси риторикамен шектелмей, нақты институционалдық және практикалық шаралар жүйесіне айналуда. Соның айқын дәлелі – 2025 жылға 50 миллиард теңге қарастырылған жаңартылған «Ауыл аманаты» мемлекеттік бағдарламасы. Бұл сома – ауылды дамыту мәселесі еліміздің ұлттық басымдықтарының бірі екенін айқын көрсететін символдық та, нақты да көрсеткіш.
Ұлттық экономика министрлігі, жүргізілген терең талдау негізінде, қызметінің басты назарын өсу әлеуеті жоғары және жаңа экономикалық белсенділіктің орталығы бола алатын ауылдық елді мекендерге әділдікпен ауыстырды. Мұндай тәсіл ресурстарды барынша тиімді пайдалануға кепілдік береді. Сонымен қатар, ұстаным бағдарламаның әлеуметтік көмек тетігі шеңберінен шығып, ауылды орнықты экономикалық жүйеге айналдыруды мақсат ететінін аңғартады. Инфрақұрылым мен кәсіпкерлікті қатар және өзара байланыстыра дамыту – ауылдық кеңістіктердің біртұтас әрі тұрақты өркендеуіне бағытталған құрылымдық тәсіл.
Сумен, жылумен, газбен және электрмен жабдықтау жүйелерін жаңғырту тұрмыстық жеңілдік деңгейіндегі мәселе емес. Қазақстан ауылдары үшін бұл – халықты тұрақтандыру, еңбекке қабілетті ресурстарды тарту және өндірістік базаны қалыптастырудың басты шарты. Жайлы әрі функционалды өмір сүру ортасы – мемлекет пен азамат арасындағы әлеуметтік келісімнің өзегіне айналуы тиіс.
Алайда, бағдарламаның дәл осы экономикалық құрамдас бөлігі оның ауылды жандандырудың бұрынғы әрекеттерінен түбегейлі айырмашылығын қалыптастырады. Жылдық 2,5% мөлшерлемемен қарастырылған микрокредиттер шағын бизнесті нақты дамытуға жол ашады. Бұл ретте, қаржыландыру жүйесі өңірлік ерекшеліктерді ескере отырып құрылған: кейбір өңірлерде ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу басымдыққа ие болса, басқаларында ішкі туризмге басымдық беріледі. Мәселен, Абай және Шығыс Қазақстан облыстары үшін кәсіпкерлік белсенділіктің маңызды бағыты ретінде туристік инфрақұрылымды дамытуға баса назар аударылған.
Бағдарлама қағаз жүзінде қалып қоймай, нақты жүзеге асып жатқан бастамалармен дәлелденуде. Солардың бірінің жарқын мысалы – Ақтөбе облысының тұрғыны Эдуард Саламат негізін қалаған Nazberry жылыжай кешені. Мемлекеттік бағдарлама аясында 16 миллион теңге көлемінде несие алып, ол жоғары сапалы голландиялық сортты құлпынай өсіруді қолға алған. Жобада қолданылып жатқан автоматтандырылған суару жүйесі су ресурстарын ұтымды басқаруға және тұрақты өнім алуға мүмкіндік береді. Маусым ішінде «Nazberry» нарыққа 800 келіге дейін жидек жеткізеді.
Мұндай мысалдар «Ауыл аманаты» бағдарламасының әмбебап үлгіден бас тартып, жергілікті ерекшеліктерге бейімделгенін көрсетеді. Бағдарлама аясында алдағы уақытта өнімді сақтау, қайта өңдеу және сату бағытындағы шағын индустриялық аймақтар құрылатын болады. Бұл бастама логистикалық шығындарды азайтып қана қоймай, өндіріс шеңберінде қосылған құн тізбегін қалыптастыруға мүмкіндік береді және ауылдық жерлерде жаңа жұмыс орындарының ашылуына ықпал етеді.
Ауыл – қоғамның көрінбейтін тұрақтылығы қалыптасатын ұлттық бірегейліктің тірі тіні. «Ауыл аманаты» бағдарламасы тек ведомстволық жоба болып қалмай, әрбір ауыл тұрғыны өз еңбегіне және таңдауына деген құрметті сезінетін жалпы қозғалысқа айналуы тиіс. Қаражат салу ғана емес, ауылдың өмірдің шеті емес, оның толыққанды орталығы, сенімді болашағы екендігіне деген сенімді қайтару маңызды. Бұл кәсіби және саяси жауапты қарым-қатынасты, сондай-ақ ұлттық тұрақтылық осы аумақтардың жағдайымен анықталатындықтан, ауыл тұрғындарының өз ортасын жаңғыртуға белсенді қатысуын талап етеді.
Е.ТӘЖІБЕК.
Ұлттық экономика министрлігі, жүргізілген терең талдау негізінде, қызметінің басты назарын өсу әлеуеті жоғары және жаңа экономикалық белсенділіктің орталығы бола алатын ауылдық елді мекендерге әділдікпен ауыстырды. Мұндай тәсіл ресурстарды барынша тиімді пайдалануға кепілдік береді. Сонымен қатар, ұстаным бағдарламаның әлеуметтік көмек тетігі шеңберінен шығып, ауылды орнықты экономикалық жүйеге айналдыруды мақсат ететінін аңғартады. Инфрақұрылым мен кәсіпкерлікті қатар және өзара байланыстыра дамыту – ауылдық кеңістіктердің біртұтас әрі тұрақты өркендеуіне бағытталған құрылымдық тәсіл.
Сумен, жылумен, газбен және электрмен жабдықтау жүйелерін жаңғырту тұрмыстық жеңілдік деңгейіндегі мәселе емес. Қазақстан ауылдары үшін бұл – халықты тұрақтандыру, еңбекке қабілетті ресурстарды тарту және өндірістік базаны қалыптастырудың басты шарты. Жайлы әрі функционалды өмір сүру ортасы – мемлекет пен азамат арасындағы әлеуметтік келісімнің өзегіне айналуы тиіс.
Алайда, бағдарламаның дәл осы экономикалық құрамдас бөлігі оның ауылды жандандырудың бұрынғы әрекеттерінен түбегейлі айырмашылығын қалыптастырады. Жылдық 2,5% мөлшерлемемен қарастырылған микрокредиттер шағын бизнесті нақты дамытуға жол ашады. Бұл ретте, қаржыландыру жүйесі өңірлік ерекшеліктерді ескере отырып құрылған: кейбір өңірлерде ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу басымдыққа ие болса, басқаларында ішкі туризмге басымдық беріледі. Мәселен, Абай және Шығыс Қазақстан облыстары үшін кәсіпкерлік белсенділіктің маңызды бағыты ретінде туристік инфрақұрылымды дамытуға баса назар аударылған.
Бағдарлама қағаз жүзінде қалып қоймай, нақты жүзеге асып жатқан бастамалармен дәлелденуде. Солардың бірінің жарқын мысалы – Ақтөбе облысының тұрғыны Эдуард Саламат негізін қалаған Nazberry жылыжай кешені. Мемлекеттік бағдарлама аясында 16 миллион теңге көлемінде несие алып, ол жоғары сапалы голландиялық сортты құлпынай өсіруді қолға алған. Жобада қолданылып жатқан автоматтандырылған суару жүйесі су ресурстарын ұтымды басқаруға және тұрақты өнім алуға мүмкіндік береді. Маусым ішінде «Nazberry» нарыққа 800 келіге дейін жидек жеткізеді.
Мұндай мысалдар «Ауыл аманаты» бағдарламасының әмбебап үлгіден бас тартып, жергілікті ерекшеліктерге бейімделгенін көрсетеді. Бағдарлама аясында алдағы уақытта өнімді сақтау, қайта өңдеу және сату бағытындағы шағын индустриялық аймақтар құрылатын болады. Бұл бастама логистикалық шығындарды азайтып қана қоймай, өндіріс шеңберінде қосылған құн тізбегін қалыптастыруға мүмкіндік береді және ауылдық жерлерде жаңа жұмыс орындарының ашылуына ықпал етеді.
Ауыл – қоғамның көрінбейтін тұрақтылығы қалыптасатын ұлттық бірегейліктің тірі тіні. «Ауыл аманаты» бағдарламасы тек ведомстволық жоба болып қалмай, әрбір ауыл тұрғыны өз еңбегіне және таңдауына деген құрметті сезінетін жалпы қозғалысқа айналуы тиіс. Қаражат салу ғана емес, ауылдың өмірдің шеті емес, оның толыққанды орталығы, сенімді болашағы екендігіне деген сенімді қайтару маңызды. Бұл кәсіби және саяси жауапты қарым-қатынасты, сондай-ақ ұлттық тұрақтылық осы аумақтардың жағдайымен анықталатындықтан, ауыл тұрғындарының өз ортасын жаңғыртуға белсенді қатысуын талап етеді.
Е.ТӘЖІБЕК.
