Дүниежүзілік қауымдастық климаттық келіссөздер мен жаһандық жылыну жайлы мазасыз есептерге ден қойып жатқан шақта, ешқандай мінберсіз, айғай-шусыз, тек нақты әрекетпен алға шығатындар бар. Олар әлеуметтік желіде жар салмайды, артық пафостан ада. Солардың қатарында — Астана қаласындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінің физика-математика бағытындағы 11-сынып оқушылары Аружан Жұмабаева мен Мерей Тоқтарбек. Олар қарапайым мектеп зертханасында Қазақстан үшін аса маңызды экологиялық мәселені шешуге бағытталған ғылыми жобаны әзірледі. Бұл екі жыл бойы химия мен экологияны жай пән емес, өмірлік миссия деп білген жас ғалымдардың еңбегі.
Каспий теңізі тек оқулықтағы карта немесе брошюрадағы сурет қана емес. Бұл Қазақстанға жалғыз тиесілі су айдыны, әрі тікелей жауапкершілігіміздегі табиғи мұра. Мұнда судың келешек қоры, тіршілік иелерінің тұрақтылығы, жағалаудағы халықтың санитарлық және азық-түлік қауіпсіздігі тоғысады. Жерасты байлығы, мұнай ұңғымалары мен ескірген инфрақұрылым аясында алаңдаушылық күннен-күнге артуда. Осындай жағдайда Аружан мен Мерей ғылыми ізденістерін дәл осы бағытқа бұруды жөн санады.
Жобаның негізінде полистирол мен көміртек нанотүтікшелерінен жасалған нанокомпозитті мембраналар жатыр. Аталмыш мембраналар супергидрофобты қасиетке ие, яғни мұнай мен органикалық ластағыштарды судан тиімді түрде бөлуге қабілетті. Бұл дәстүрлі өнеркәсіптік жабдықтарға балама ретінде ұсынылып отырған үнемді, икемді және табиғи ортада оңай бейімделетін әдіс. Мембраналар тұрмыстық ағын суларды тазарту жүйелерінде де, төтенше жағдай кезіндегі мұнай төгілулерін жоюда да қолдануға болады.
Аружан мен Мерейдің екі жылдық еңбегі тек жоба емес, үздіксіз ізденіс. Олар материалдарды зерттеді, тәжірибе жүргізді, моделдеу әдістерін қолданды, нәтижелерін ғылыми дәлелдермен негіздеді. Бұл жұмыс қатаң сараптамадан өтіп, Blue Ocean Student Entrepreneur Competition 2025 атты беделді халықаралық байқауға ұсынылды. 12 784 жобаның арасынан олардың жұмысы үздік 100-дікке енді. Бұл ерекшелік емес, Қазақстанда жасалып жатқан ғылыми ізденістердің халықаралық деңгейге шыққанын дәлелдейтін факт.
Тағы бір маңызды жайт — Аружан мен Мерей аталмыш байқаудың финалдық кезеңіне өткен Орталық Азиядан шыққан жалғыз команда. Қазақстанның бұл жетістігі кездейсоқ емес. Бұл — экологияны жай ғана жазбаша эссе тақырыбы емес, нақты іс-қимыл алаңы деп таныған екі жас зерттеушінің біліктілігі мен мақсаткерлігінің нәтижесі. Олар мәселені мойындап қана қоймай, оған дәл әрі орындалатын шешім ұсынды.
Қазір олардың жобасы People's Choice Award номинациясы аясында дауыс беру кезеңінде. Бұл қазылар алқасы емес, қоғам дауысы шешуші рөл атқаратын жалғыз аталым. Жеңіске жету үшін YouTube платформасындағы бейнепрезентацияға 15 000 лүпіл жинау қажет. Бұл жай ғана басылған белгі емес. Бұл қолдау. Бұл Қазақстанның өз болашағына бет бұрып, нақты бастаманы мойындай алатын деңгейге жеткенін көрсететін акт.
Бүгінгі ақпарат тасқынында қоғам назары үнемі ауысып отырады — тақырыптан тақырыпқа, дабылдан басқа дабылға. Бірақ дәл осындай оқиғалар байсалды назар мен терең сергектікті талап етеді. Бұл екі жас қыздың артында жарнама да, қаржылық қолдау да тұрған жоқ. Олардың артында — білім, ұқыптылық, ұзақ мерзімді тәжірибе және туған ел алдындағы терең жауапкершілік бар. Олар өз жобаларымен бейқамдыққа үнсіз, бірақ салмақты сын айтады. Олардың ғылыми әдісі — кейбір ресми бағдарламалардан анағұрлым жүйелі әрі ересек. Олардың табысы — табиғи заңдылық: еңбек пен зерделілікке, ең бастысы — еліне деген адалдыққа негізделген.
Қазақстан өз әлеуеті туралы жиі айтады. Бірақ дәл осындай сәттерде ол бос ұран емес, айқын көрініс табады. Бұл — екі жас ғалымның есімі, бір жобаның нақты нәтижесі, он бес мың дауыстың күші. Әрбір дауыс — ғылымға, экологияға, Каспийге, өз болашағымызға арналған үн. Бұл — біздің елдің тек мәселелері ғана емес, оларды шешетін даусы бар екенін мойындаудың белгісі. Ол дауыс қазірдің өзінде естіліп тұр…
Каспий теңізі тек оқулықтағы карта немесе брошюрадағы сурет қана емес. Бұл Қазақстанға жалғыз тиесілі су айдыны, әрі тікелей жауапкершілігіміздегі табиғи мұра. Мұнда судың келешек қоры, тіршілік иелерінің тұрақтылығы, жағалаудағы халықтың санитарлық және азық-түлік қауіпсіздігі тоғысады. Жерасты байлығы, мұнай ұңғымалары мен ескірген инфрақұрылым аясында алаңдаушылық күннен-күнге артуда. Осындай жағдайда Аружан мен Мерей ғылыми ізденістерін дәл осы бағытқа бұруды жөн санады.
Жобаның негізінде полистирол мен көміртек нанотүтікшелерінен жасалған нанокомпозитті мембраналар жатыр. Аталмыш мембраналар супергидрофобты қасиетке ие, яғни мұнай мен органикалық ластағыштарды судан тиімді түрде бөлуге қабілетті. Бұл дәстүрлі өнеркәсіптік жабдықтарға балама ретінде ұсынылып отырған үнемді, икемді және табиғи ортада оңай бейімделетін әдіс. Мембраналар тұрмыстық ағын суларды тазарту жүйелерінде де, төтенше жағдай кезіндегі мұнай төгілулерін жоюда да қолдануға болады.
Аружан мен Мерейдің екі жылдық еңбегі тек жоба емес, үздіксіз ізденіс. Олар материалдарды зерттеді, тәжірибе жүргізді, моделдеу әдістерін қолданды, нәтижелерін ғылыми дәлелдермен негіздеді. Бұл жұмыс қатаң сараптамадан өтіп, Blue Ocean Student Entrepreneur Competition 2025 атты беделді халықаралық байқауға ұсынылды. 12 784 жобаның арасынан олардың жұмысы үздік 100-дікке енді. Бұл ерекшелік емес, Қазақстанда жасалып жатқан ғылыми ізденістердің халықаралық деңгейге шыққанын дәлелдейтін факт.
Тағы бір маңызды жайт — Аружан мен Мерей аталмыш байқаудың финалдық кезеңіне өткен Орталық Азиядан шыққан жалғыз команда. Қазақстанның бұл жетістігі кездейсоқ емес. Бұл — экологияны жай ғана жазбаша эссе тақырыбы емес, нақты іс-қимыл алаңы деп таныған екі жас зерттеушінің біліктілігі мен мақсаткерлігінің нәтижесі. Олар мәселені мойындап қана қоймай, оған дәл әрі орындалатын шешім ұсынды.
Қазір олардың жобасы People's Choice Award номинациясы аясында дауыс беру кезеңінде. Бұл қазылар алқасы емес, қоғам дауысы шешуші рөл атқаратын жалғыз аталым. Жеңіске жету үшін YouTube платформасындағы бейнепрезентацияға 15 000 лүпіл жинау қажет. Бұл жай ғана басылған белгі емес. Бұл қолдау. Бұл Қазақстанның өз болашағына бет бұрып, нақты бастаманы мойындай алатын деңгейге жеткенін көрсететін акт.
Бүгінгі ақпарат тасқынында қоғам назары үнемі ауысып отырады — тақырыптан тақырыпқа, дабылдан басқа дабылға. Бірақ дәл осындай оқиғалар байсалды назар мен терең сергектікті талап етеді. Бұл екі жас қыздың артында жарнама да, қаржылық қолдау да тұрған жоқ. Олардың артында — білім, ұқыптылық, ұзақ мерзімді тәжірибе және туған ел алдындағы терең жауапкершілік бар. Олар өз жобаларымен бейқамдыққа үнсіз, бірақ салмақты сын айтады. Олардың ғылыми әдісі — кейбір ресми бағдарламалардан анағұрлым жүйелі әрі ересек. Олардың табысы — табиғи заңдылық: еңбек пен зерделілікке, ең бастысы — еліне деген адалдыққа негізделген.
Қазақстан өз әлеуеті туралы жиі айтады. Бірақ дәл осындай сәттерде ол бос ұран емес, айқын көрініс табады. Бұл — екі жас ғалымның есімі, бір жобаның нақты нәтижесі, он бес мың дауыстың күші. Әрбір дауыс — ғылымға, экологияға, Каспийге, өз болашағымызға арналған үн. Бұл — біздің елдің тек мәселелері ғана емес, оларды шешетін даусы бар екенін мойындаудың белгісі. Ол дауыс қазірдің өзінде естіліп тұр…
